De verdwijning van Michael Rockefeller

3. Kunst verzamelen voor museum
Michael gaat kort daarna terug naar Nieuw-Guinea voor een eigen expeditie van drie maanden langs de zuidkust. Hij wil zich toeleggen op het verzamelen van schilden, beschilderde schedels en 20 voet hoge bisj-palen voor het Museum of Primitive Art in Manhattan, New York. Het museum is opgericht door zijn vader Nelson. Bestuursambtenaar en antropoloog René Wassing (34) die in Nieuw-Guinea werkt, wordt (omdat hij de taal spreekt) door de Nederlandse autoriteiten aan de expeditie toegevoegd. Michael beschikt over een schat aan ruilartikelen: tabak, kleding, messen en ijzeren bijlen van hoge kwaliteit, want met geld doe je (in 1961) in de Asmat-regio helemaal niets. Michels inspanningen wekken weinig enthousiasme op bij Nederlandse ambtenaren. Eén van hen rapporteert: ‘Rockefellers aanwezigheid leidt tot een enorme toename van de lokale handel, vooral in prachtig beschilderde menselijke hoofden. Enkele weken geleden is de districtsambtenaar benaderd en om toestemming gevraagd om ‘voor één avond’ te mogen koppensnellen. ‘Alstublieft, meneer’. Michael zou per mensenhoofd tien stalen bijltjes bieden. We hebben het verzoek moeten afwijzen, omdat het een vraag creëert waaraan niet zonder bloedvergieten kan worden voldaan’, schrijft de ambtenaar.

4. Michaels catamaran slaat om
Rockefeller reist met René Wassing van dorp naar dorp langs de zuidelijke kust. De mannen handelen in schelpen en bijlen en verzamelen meer dan 50 stuks inheemse kunst. In enkele dorpen zijn ze te gast op de missiepost waar Michael zijn catamaran (twee inheemse kano’s vastgemaakt met planken en aangedreven door een 18-pk buitenboordmotor) aan de paters laat zien. Steeds weer waarschuwt een missionaris hem dat het tij in de Flamingobaai golven tot 20 meter hoog kan veroorzaken. De Eilandenrivier botst daar tegen de Arafura Zee. Zelfs 75 mijl stroomopwaarts kunnen de beste inheemse roeiers nog niet tegen de kracht van het water kunnen oproeien, luidt de waarschuwing. Michaels 40-voets catamaran is volgens de paters onveilig. Op hun laatste dag samen verlaten Michael en René met twee Papua-gidsen uit Agats en koersen met hun catamaran naar het dorp Atsj, 25 mijl stroomopwaarts van de kust. Zoals René later vertelt, schept de catamaran direct water in een rollende zee. Het buiswater komt zo hard naar binnen dat er niet tegen kan worden gehoosd en de buitenboordmotor wordt overspoeld. Rond de catamaran drijven wat spullen die op de bolle bodem worden gehesen. De twee Papua-gidsen die Michael en René vergezellen, schatten de situatie in en zwemmen naar de kust om hulp te halen. De blanke mannen blijven de nacht afwachten op de omgeslagen boot.

7. Persconferentie Nelson Rockefeller
Na een paar uur slaap houdt Nelson Rockefeller samen met Platteel een persconferentie. De verdwijning van Michael is wereldnieuws. Gouverneur Rockefeller en zijn dochter laten de werkelijke zoektocht over aan de ogen van ervaren speurders. Zij volgen de voortgang van de actie vanuit het witte huis van de districtcommissaris in Merauke. Van Michael is echter geen spoor te bekennen. Als gouverneur Rockefeller zich na een week voorbereidt om naar de VS terug te keren, wordt bekend dat een van de zoekende boten een drijvende gastank op 120 mijl uit de kust heeft gezien. Hoewel dit reden is voor slechts lichte hoop stelt Rockefeller zijn vertrek uit Nieuw-Guinea uit. De rode jerrycan wordt bij het dorp Otsjanep voor de kust herkend, maar Michael Rockefeller wordt niet gevonden. Na tien dagen gelast de vader de zoektocht naar zijn zoon af. Er is niets meer wat de familie kan doen. Omdat in 1961 koppensnellen en kannibalisme in sommige delen van de Asmat nog voorkomen, wordt er al snel gespeculeerd dat Michael Rockefeller vermoord en opgegeten zou kunnen zijn door de lokale bevolking. In dat geval zou hij niet zijn verdronken of aangevallen door een haai of een krokodil, wat de autoriteiten ons willen doen geloven.

9. Het relaas van pater Jan Smit
De Nederlandse pater Jan Smit, die na zijn priesterwijding in 1959 missionaris in Nieuw-Guinea wordt en Michael persoonlijk kent, vertelt dat hij een krijger met Michaels shorts heeft zien lopen. Volgens Smit, die zelf in 1965 door een Indonesische officier wordt doodgeschoten, wordt het moordcomplot gesmeed door Papua’s uit in Otsjanep. Hij heeft verhalen gehoord dat een van de krijgers Michael met een speer treft als de Amerikaan nog in het water ligt. ‘Andere krijgers slepen het gewonde slachtoffer op de wal om hem volledig uit te schakelen. Zij scalpen zijn hoofd, koken en eten andere delen van het lichaam en begraven de overblijfselen’, vervolgt hij. ‘Dit scenario is hoofdzakelijk gebaseerd op de uitlatingen van de aanvoerder van de Otsjanep-strijders, die Ajik of Ajim wordt genoemd. Enige tijd na de zoekactie gaat Ajik rondbazuinen dat hij een ‘belangrijke tovenaar’ van de blanken heeft gedood, zijn hoofd heeft gesneld en diens magische krachten heeft overgenomen. Tegelijkertijd verspreiden twee andere krijgers een soortgelijk verhaal. Zij claimen ook de moordenaars te zijn, waardoor zij nu Rockefellers ‘magic’ bezitten. Als bewijs toont zelfs een van hen, Fin genaamd, de bril van Michael aan zijn publiek’, aldus het relaas van Smit. Wat er werkelijk is gebeurd, blijft een raadsel. Dat mysterie wordt waarschijnlijk nooit opgelost. Bij terugkomst in Nederland wordt René Wassing conservator Oceanië in het Museum voor Volkenkunde (nu het Wereldmuseum) in Rotterdam. Hij beheert de collectie en koopt tijdens zijn reizen belangwekkende stukken aan. Geboren in Palembang op Sumatra voelt de inmiddels hoogbejaarde Wassing zich nog steeds een kind van de tropen.